ทางม้าทางโค

ทางม้าทางโค

ปริพาชก...แปลว่าผู้จาริกไป ที่พอรู้จักจากพุทธประวัติ น่าจะไม่ใช่นักบวช เจอหน้าผู้รู้สำนักไหน ก็มักตั้งปุจฉา และวิสัชนา เหมือนนักโต้วาที เอาแพ้เอาชนะกันไปเรื่อยๆ
ก่อนพุทธกาล สำนักสัญชัยปริพาชก เป็นสำนักใหญ่ มีลูกศิษย์ลูกหามากมาย ศิษย์เอกสองคนเป็นเพื่อนรักกัน คนแรก ชื่ออุปติสสะ คนที่สองชื่อโกลิตะเพื่อนสองคนนี้ เป็นลูกผู้ดีมีเงิน สมัยนี้คงอยู่ในข่ายไฮโซ เรียนวิชาโต้วาทีจนเจนจบจากสำนักสัญชัย แล้วก็รู้ว่า ยังไม่ใช่วิชาที่ดีที่สุด ปรึกษากันว่า ถ้าเจออาจารย์สำนักไหนมีวิชาดีกว่า จะมาบอกกันอุปติสสะ เจอพระอัสสชิ ปัญจวัคคีย์องค์สุดท้าย...ฟังคำสอนย่อๆ แต่แหลมคมทะลุหัวใจ สิ่งใดเกิดแต่เหตุ พระศาสดาทรงแสดงเหตุแห่งธรรมนั้น และความดับแห่งธรรมนั้น...ก็แน่ใจว่า...ใช่แล้วบอกโกลิตะเพื่อนยังไม่พอ ชวนกันไปหา พระอาจารย์สัญชัย บอกตรงๆว่า เจออาจารย์ที่สอนให้บรรลุถึงความหลุดพ้น จึงอยากชวนพระอาจารย์ไปแสวงหาความหลุดพ้นด้วยกัน"อุปติสสะ จะให้ฉันทิ้งสำนักไปได้ยังไง?" พระอาจารย์ตกใจ "ลูกศิษย์ลูกหาสำนักเรามีอยู่ก็มาก ถ้าเธอเลื่อมใสพระพุทธเจ้าจริง จะไปก็ไปเถิด แต่ฉันไม่ไปด้วย"อย่าลืมทีเดียวบทสนทนาต่อไปนี้ ระดับอาจารย์สำนักโต้วาทีหนึ่งเดียวในแผ่นดิน"ท่านอาจารย์ จะอยู่ไปทำไม ชาวบ้านไม่ว่าที่ไหนๆ เขาก็พากันเลื่อมใส แห่กันไปหาพระพุทธเจ้ากันทั้งนั้น" อุปติสสะปล่อยไม้ตาย "ถ้าใครต่อใคร เขาพากันไปเสียหมด จะมีใครอยู่ในสำนักอาจารย์ต่อไปอีก" "เธอแน่ใจอย่างนั้นหรือ?" พระอาจารย์สัญชัยย้อนถาม "ถ้าเธอแน่ใจ ตอบคำถามฉันก่อนในโลกนี้ คนฉลาดมาก หรือคนโง่มาก""คนโง่มากกว่า แน่นอนขอรับ" อุปติสสะตอบทันที"ถูกของเธอ อุปติสสะ" พระอาจารย์สัญชัยพูดไปยิ้มไปเหมือนได้ที "เป็นธรรมดา ที่คนฉลาดย่อมต้องไปหาคนฉลาด คนโง่ย่อมต้องไปหาคนโง่ เหมือนฝูงโค ก็ย่อมจะไปอยู่รวมกับโค ฝูงม้าก็ย่อมจะไปอยู่รวมกับม้าอุปติสสะ โกลิตะ เธอสองคนเป็นคนฉลาด มีสติปัญญา ควรแล้วที่จะพากันไปสำนักพระสมณโคดม ส่วนคนที่เหลือนอกนั้น เป็นคนโง่ จะเป็นไรไป เมื่อเขาจะมาสำนักเราเมื่อเป็นเช่นนั้น สำนักเราก็คงจะยังหนาแน่นด้วยผู้คน ไม่ว่างเปล่าให้เธอต้องเป็นห่วง"ก็เป็นอันว่า โวหารระดับพระอาจารย์ปริพาชกสัญชัยเอาชนะสองศิษย์เอก ยอมให้สองศิษย์เอกลาไปเป็นศิษย์พระพุทธเจ้าได้ โดยไม่ต้องพ่วงอาจารย์ไปด้วยสองศิษย์ปริพาชกที่ว่านี้
ต่อมา...ชาวพุทธเรารู้จักกันดี ในชื่อ พระสารีบุตร พระโมคคัลลานะ พระอัครสาวกขวาและซ้ายของพระพุทธเจ้าพุทธประวัติช่วงนี้
มีประเด็นให้คิดกันไม่น้อยนะครับ โคก็ย่อมจะไปรวมอยู่ในฝูงโค ม้าก็ย่อมไปรวมอยู่ในฝูงม้า คนโง่ก็ต้องอยู่ในหมู่คนโง่ คนฉลาดก็ต้องไปหาคนฉลาดทุกคนที่เกิดมา เลือกทางเดินของตัวเอง ห้ามกันไม่ได้ ทางใคร ก็ทางมันเรื่องใครโง่ใครฉลาด ใครดีใครชั่ว ในสถานการณ์หน้าสิ่ว หน้าขวาน คงไม่พูดกัน ห่วงกันอยู่เรื่องเดียว เรื่องจะจบแบบไหน โดยไม่ให้เลือดนองแผ่นดิน.